Uithoorn zet breed in op armoedebestrijding en preventie

In 2016 publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) het rapport ‘Eigen schuld?’, een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden, gevolgd door het rapport ‘Weten is nog geen doen’ in 2017, eveneens van de WRR. Deze onderzoeken brachten landelijk een kanteling in de zienswijze op schulden teweeg: armoede is  meer dan alleen een financieel probleem, het brengt een reeks van problemen met zich mee die elkaar versterken. Het levert veel stress op en belemmert mensen mee te doen aan de samenleving. Alle reden dus om in te zetten op het voorkomen van deze problematiek.

‘In Uithoorn waren er tot 2018 slechts beperkt gegevens beschikbaar over inwoners met schulden en/of beginnende financiële zorgen. De data beperkte zich tot het gebruik van voorzieningen. Er was geen inzicht in de doelgroep. Net als bij veel andere gemeenten was het beleid en de aanpak van schulden destijds vooral gericht op inkomensondersteuning’, vertelt Daphne Woerden. ‘Uit de resultaten van een armoedemonitor en een inkomenseffectrapportage bleek dat met de traditionele aanpak onvoldoende resultaat werd behaald op het vlak van preventie. Onder meer het bereik en de bekendheid van de regelingen moesten verbeterd worden. Onze conclusie was: we gaan het anders doen!’

Vanaf 2019 werd preventie een van de vijf doelstellingen van het beleid, onder de titel ‘Meer inwoners vroeg in beeld’. De focus is verlegd naar het voorkomen van armoede en schulden. Inwoners die ondersteuning nodig hebben, moeten weten dat die er ook voor hen is. Met een realistisch beleid en een vernieuwende aanpak wordt ingezet op het terugdringen van armoede en het economisch zelfstandig maken van de inwoners. Het beleid is vertaald naar acties die gericht zijn op communicatie, verbinding en de toegankelijkheid van de voorzieningen. De gemeentelijke dienstverlening is op de schop gegaan om zoveel mogelijk drempels weg te nemen.

Laat geen geld liggen

Woerden: ‘Op onze website zijn alle minimaregelingen gebundeld te vinden op de pagina ‘Laat geen geld liggen’. In allerlei publicaties, van een bewaarpagina in de lokale krant tot nieuwsbrief, filmpjes en ook tijdens spreekuren in de wijk, wordt informatie verstrekt aan de verschillende doelgroepen. Daarbij zetten we vooral in op herhaling, zodat de boodschap vaker en op allerlei manieren binnenkomt.’

De medewerkers Vroegsignalering kregen naast hun huisbezoeken ook preventietaken en fungeren als aanspreekpunt voor partners en inwoners. ‘Zij zijn op de hoogte van alle regelingen, trends en ontwikkelingen en kennen de sociale kaart. Tijdens de spreekuren in de wijk geven zij informatie en advies en kunnen zij zo nodig doorverwijzen naar andere instanties.’

Samen werken aan preventie

De verbinding wordt ook gevonden in de samenwerking met diverse lokale, maatschappelijke partners. Met elkaar is een breed, preventief, financieel veld ingericht. ‘Hieronder vallen het financieel café, belastinghulp, financiële maatjes en sociaal raadslieden’, vertelt Daphne. Dit wordt uitgevoerd door ‘Uithoorn voor elkaar’, een samenwerkingsverband van vijf zorgpartners.

Ondernemers kunnen terecht bij ‘Over Rood’, waar collega-ondernemers klaarstaan om hun vragen te beantwoorden en begeleiding en ondersteuning te bieden bij financiële problemen. En om kinderarmoede te bestrijden en voorkomen, is een lokaal netwerk actief. ‘Hieronder valt ook de samenwerking met Ouder & Kind adviseurs, die aanwezig  zijn op de kinderdagverblijven en scholen in Uithoorn. Zij behandelen andere problemen, maar nemen als doorverwijsloket ook het financiële deel mee.’

Naast de verbinding met lokale partners, heeft Uithoorn zich aangesloten bij landelijke initiatieven van onder andere het Nibud, de Nederlandse Schuldhulproute (NSR), PostNL, Jeugdfonds Sport & Cultuur en Volwassenenfonds Sport & Cultuur.

Schulden en schaamte

Ondertussen is hard gewerkt aan het wegnemen van drempels bij het vragen om hulp. Woerden: ‘Ook omdat schaamte een grote rol speelt bij het ontstaan van de financiële problemen. Het is nog steeds een taboe. Mensen proberen van alles om het eerst zelf op te lossen. Uit cijfers blijkt dat het vijf tot zeven jaar duurt voordat iemand aan de bel trekt, en meestal is de situatie dan al ernstig uit de hand gelopen. Het is schrijnend dat door de gestegen vaste lasten huishoudens niet meer kunnen rondkomen, zelfs niet met twee inkomens.’

Het regelingenstelsel in Nederland is complex, zeker voor mensen die te kampen hebben met langdurige stress. Daarom heeft de gemeente de toegankelijkheid van de regelingen verbeterd en hulp beschikbaar gesteld voor het invullen van aanvraagformulieren. Ook de spreekuren op locatie draaien goed. ‘Daarnaast worden er pilots opgezet om het aanvraagproces van de regelingen te vereenvoudigen en specifieke doelgroepen beter te bereiken. Vanuit het huidige beleid op bestaanszekerheid worden ook de pijlers Gezondheid & Wonen hierbij betrokken. Uiteraard hebben we ook hier te maken met landelijke wet- en regelgeving, maar het is altijd goed om te kijken naar wat er lokaal mogelijk is.’

Van reactief werken naar proactief anticiperen

Het meten van de resultaten is nog volop in ontwikkeling. ‘De kennis van nu is gebaseerd op de omvang en samenstelling van de doelgroep en het bereik van onze minimaregelingen. Het is best lastig om het effect van preventie goed in beeld te krijgen. We zien dat de gemeente veel meer mensen bereikt dan in 2019. Komt dat doordat we nu veel effectiever communiceren? Of weten de mensen de gemeente beter te vinden na de energietoeslag die massaal werd aangevraagd? Interessant om dat te onderzoeken en analyseren. Het plan is om in de toekomst meer datagedreven sturing toe te passen, zodat we reactief werken naar proactief anticiperen kunnen ombuigen.’

Al met al is preventie een proces dat jaren en veel inventiviteit nodig heeft om goed inzicht te krijgen. Vooruitgang gaat in klein stapjes, maar iedere stap is er een.